Hemşirelik alanında yapılan akran zorbalığı ile ilgili doktora tezlerinin incelenmesi: Türkiye örneği: Hemşirelik alanında yapılan akran zorbalığı ile ilgili doktora tezlerinin incelenmesi: Türkiye örneği

Kamile Akça; Aynur Aytekin Özdemir

doi:10.5281/zenodo.8300743

Yazarlar

Kamile Akça Gaziantep İslam Bilim ve Teknoloji Üniversitesi
Aynur Aytekin Özdemir İstanbul Medeniyet Üniversitesi

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.8300743

Anahtar Kelimeler:

Akran baskısı, akran zorbalığı, doktora tezi, hemşirelik

Özet

Amaç: Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de akran zorbalığı ile ilgili hemşirelik alanında yapılan doktora tezlerini çeşitli parametreler açısından incelemektir.

Yöntem: Çalışmanın evrenini Şubat- Nisan 2023 tarihlerinde, akran zorbalığı ile ilgili anahtar kelimeler kullanılarak Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Ulusal Tez Merkezi veri tarama aracı üzerinde tarih aralığı belirtilmeksizin hemşirelik alanında yapılan 55 doktora tezi oluşturmuştur. Literatür incelemesi yapılırken “Tez Adı” seçildikten sonra “Arama Terimi” sekmesine “zorbalık”, “akran zorbalığı”, “akran baskısı” anahtar kelimeleri yazılarak arama yapılmıştır. Dahil edilme kriterlerine uymayan, yineleyen, tam metni olmayan ve Türkçe yazılmamış tezler çıkarılmış ve kalan 7 doktora tezi çalışmaya dahil edilmiştir.

Bulgular: Hemşirelik alanında akran zorbalığı ile ilgili yapılan ilk doktora tezi 2008 yılında yayınlanmıştır. Altı tez yarı deneysel/deneysel tasarımda, bir tez ise tanımlayıcı, karşılaştırmalı ve ilişki arayıcı olarak yapılmıştır. Beş tezde, teori ve modele temellendirilmiş bir metot seçilmiştir. Çalışma grubu olarak tezlerin %85.7’sinde (n=6) ortaokul öğrencileri, %14.3’ünde (n=1) lise öğrencileri tercih edilmiştir.

Sonuç: Çoğunluğu deneysel tipte olan tezlerin sonuçlarına dayanarak akran zorbalığı ile ilgili modele dayalı veya model olmaksızın yapılandırılmış farklı eğitim programlarının çocuklarda akran zorbalığını önlemede etkili olduğu bulunmuştur. Zorbalığın hem mağdurlar hem de zorbalar için kısa ve uzun vadeli ciddi sonuçları olduğu düşünüldüğünde, akran zorbalığını farklı boyutları ile ele alan tezlerin yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.

Referanslar

Albayrak, S. (2012). Okulda uygulanan zorbalığı önleme programının zorbalığın azaltılmasında etkisi. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.

Armitage, R. (2021). Bullying in children: Impact on child health. BMJ Paediatrics Open, 5(1), e000939. http://doi.org/10.1136/bmjpo-2020-000939

Arslan, N. & Akın, A. (2016). Çözüm odaklı kısa süreli grupla psikolojik danışmanın lise öğrencilerinin akran zorbalığına etkisi. Sakarya University Journal of Education, 6 (1), 72-84. https://doi.org/10.19126/suje.62580

Avşar, F., & Ayaz Alkaya, S. (2018). Akran zorbalığının önlenmesinde okul sağlığı hemşiresinin rolü. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 5(1), 78-84. https://doi.org/10.31125/hunhemsire.431134

Avşar, F. (2020). 10-11 yaş grubu öğrencilerde STAC stratejilerinin akran zorbalığı öğrenci savunuculuğuna etkisi. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.

Beckman, L., Hellström, L., & von Kobyletzki, L. (2020). Cyber bullying among children with neurodevelopmental disorders: A systematic review. Scandinavian Journal of Psychology, 61(1), 54-67. https://doi.org/10.1111/sjop.12525

Charalampous, K., Demetriou, C., Tricha, L., Ioannou, M., Georgiou, S., Nikiforou, M., & Stavrinides, P. (2018). The effect of parental style on bullying and cyber bullying behaviors and the mediating role of peer attachment relationships: A longitudinal study. Journal of Adolescence, 64, 109-123. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2018.02.003

Dantchev, S., Hickman, M., Heron, J., Zammit, S., & Wolke, D. (2019). The independent and cumulative effects of sibling and peer bullying in childhood on depression, anxiety, suicidal ideation, and self-harm in adulthood. Frontiers in Psychiatry, 10, 651. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2019.00651

Demir, K. (2021). Kişiler Arası İlişkiler Modeli’ne temellendirilmiş akran zorbalığı danışmanlık programının etkinliğinin değerlendirilmesi. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.

Evgin, D. (2015). Davranışsal Sistem Modeline temellendirilmiş hemşirelik girişiminin ergen zorbalığına etkisi. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Kayseri.

Holt, M. K., Vivolo-Kantor, A. M., Polanin, J. R., Holland, K. M., DeGue, S., Matjasko, J. L., ... & Reid, G. (2015). Bullying and suicidal ideation and behaviors: A meta-analysis. Pediatrics, 135(2), e496-e509. https://doi.org/10.1542/peds.2014-1864

Husky, M. M., Delbasty, E., Bitfoi, A., Carta, M. G., Goelitz, D., Koç, C., ... & Kovess-Masfety, V. (2020). Bullying involvement and self-reported mental health in elementary school children across Europe. Child Abuse & Neglect, 107, 104601. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2020.104601

Karataş, H. (2011). İlköğretim okullarında zorbalığa yönelik geliştirilen programın etkisinin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İzmir.

Menesini, E., & Salmivalli, C. (2017). Bullying in schools: The state of knowledge and effective interventions. Psychology, Health & Medicine, 22(sup1), 240-253. https://doi.org/10.1080/13548506.2017.1279740

Midgett, A., Doumas, D. M., & Johnston, A. D. (2018). Establishing school counselors as leaders in bullying curriculum delivery: Evaluation of a brief, school-wide bystander intervention. Professional School Counseling, 21(1), 1-9. https://doi.org/10.1177/2156759X18778781

Midgett, A., Doumas, D., Trull, R., & Johnston, A. D. (2017). A randomized controlled study evaluating a brief, bystander bullying intervention with junior high school students. Journal of School Counseling, 15(9).

Özdinçer Arslan, S. (2008). Lise öğrencilerinde öz-kavram ve aile ilişkisinin akran zorbalığına etkisi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.

Öztürk Çopur, E. (2019). Çözüm odaklı kısa süreli yaklaşımın akran zorbalığı ile baş etme becerileri üzerine etkisinin belirlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.

Sabramani, V., Idris, I. B., Ismail, H., Nadarajaw, T., Zakaria, E., & Kamaluddin, M. R. (2021). Bullying and its associated individual, peer, family and school factors: Evidence from Malaysian national secondary school students. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(13), 7208. https://doi.org/10.3390/ijerph18137208

Smith, P. K. (2016). Bullying: Definition, types, causes, consequences and intervention. Social and Personality Psychology Compass, 10(9), 519-532. https://doi.org/10.1111/spc3.12266

Young, S., & Holdorf, G. (2003). Using solution focused brief therapy in individual referrals for bullying. Educational Psychology in Practice, 19(4), 271-282. https://doi.org/10.1080/0266736032000138526

Totan, T., & Kabakçı, Ö. F. (2010). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinde sosyal duygusal öğrenme becerilerinin zorbalığı yordama gücü. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 575-600.

Burnukara, P., & Uçanok, Z. (2012). İlk ve orta ergenlikte akran zorbalığı: Gerçekleştiği yerler ve bas etme yolları. Türk Psikoloji Yazıları, 15(29), 68-82.

Nansel, T. R, Overpeck, M., Pilla, R.S, Ruan, J.W, Simon-Morton, B, Scheidt, P. (2001). Bullying behaviors among US youth. Prevelance and association with psychosocial adjustment. JAMA, 285(16), 2094-2100.

Çalışkan, Z., Evgin, D., Bayat, M., Caner, N., Kaplan, B., Öztürk, A., & Keklik, D. (2019). Peer bullying in the preadolescent stage: Frequency and types of bullying and the affecting factors. Journal of Pediatric Research, 6(3), 169-179. https://doi.org/10.4274/jpr.galenos.2018.26576

Gökkaya, F., & Tekinsav Sütcü, T. (2020). Akran zorbalığının ortaokul öğrencileri arasındaki yaygınlığının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(1), 40-54. https://doi.org/10.16986/HUJE.2018042225

Carlyle, K. E., & Steinman, K. J. (2007). Demographic differences in the prevalence, co‐occurrence, and correlates of adolescent bullying at school. Journal of School Health, 77(9), 623-629. https://doi.org/10.1111/j.1746-1561.2007.00242.x

Dussich, J. P., & Maekoya, C. (2007). Physical child harm and bullying-related behaviors: A comparative study in Japan, South Africa, and the United States. International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 51(5), 495-509. https://doi.org/10.1177/0306624X06298463

Mouttapa, M., Valente, T., Gallaher, P., Rohrbar, L.A., Unger, J.B. (2004). Social networks predictors of bullying and victimization. Adolescence, 39(154), 315-335.

Genç Köse, B., Demirbağ, B.C. (2018). Betty Neuman Sistem Modeli. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 27(6), 434-440.

Dresler-Hawke, E., & Whitehead, D. (2009). The behavioral ecological model as a framework for school-based anti-bullying health promotion interventions. The Journal of School Nursing, 25(3), 195-204. https://doi.org/10.1177/1059840509334364

Demir, S. (2017). Hildegard E. Peplau: Kişilerarası İlişkiler Teorisi. In Karadağ, A., Çalışkan, N., Gökçen Baykara, Z. (Ed.). Hemşirelik Teorileri ve Modelleri. Akademi Basım ve Yayıncılık.

Peplau, H. (1991). Interpersonal relations in nursing: A conceptual frame of reference for Psychodynamic Nursing. New Jersey: Sringer Publishing Company.

Johnson, D. E. (2014). Behavioral System Model. Pearson New International Edition, 162.

Hemşirelik alanında yapılan akran zorbalığı ile ilgili doktora tezlerinin incelenmesi: Türkiye örneği