Ergenlerin aile ilişkileri ile madde bağımlılığından korunmaya yönelik öz yeterlik durumları arasındaki ilişkinin incelenmesi
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.13381139Keywords:
Ergen, aile ilişkisi, öz yeterlik, madde bağımlılığıAbstract
Amaç: Bu çalışma ergenlik çağındaki liseli öğrencilerinin aile ilişkileri ile madde bağımlılığından korunmaya yönelik öz yeterlikleri arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla yapıldı.
Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı türde olan bu çalışma Mart 2023 – Haziran 2023 tarihleri arasında, bir mesleki ve teknik anadolu lisesi öğrencileri ile gerçekleştirildi. Araştırmanın örneklemini çalışmaya katılmayı kabul eden lisedeki 477 öğrenci oluşturdu. Araştırma verileri; Birey Tanılama Formu, Madde Bağımlılığından Korunma Öz Yeterlik Ölçeği ve Ergen Ebeveyn İlişkileri Ölçeği kullanılarak toplandı. Verilerinin analizinde bazı tanımlayıcı istatistikler, T testi, Anova testi ve korelasyon yapıldı.
Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 15.47±1.15, %51.8’i erkek, %33.5’i 10. sınıf ve %63.7’si çekirdek aile yapısına sahip öğrencilerden oluşmaktadır. Madde Bağımlılığından Korunma Öz Yeterlik Ölçeği toplam puan ortalaması 101.96±14.78 ve Ergen Ebeveyn İlişkileri Ölçeği toplam puan ortalaması 103.45±21.47 olarak tespit edildi. Ergenlerin cinsiyet ve sınıf düzeylerinin hem Madde Bağımlılığından Korunma Öz Yeterlik Ölçeği ve hem de Ergen Ebeveyn İlişkileri Ölçeği ile arasında anlamlı bir ilişki tespit edildi. Ayrıca ergenlerin madde bağımlılığından korunma öz yeterlik düzeyleri ile ergen ebeveyn ilişkileri istatistiksel olarak anlamlı pozitif yönde bir ilişki olduğu belirlendi (p<0.05).
Sonuç: Ergenin ebeveynleriyle olan ilişkisinde aileden alacağı destek, aile ile olan paylaşımı ve yakınlığı ergenin madde bağımlılığından korunmaya yönelik öz yeterlik düzeyini belirlemektedir.
References
Ağırkan, M. (2021). Ergenlerde sosyal ve duygusal öğrenmenin incelenmesi. Doktora Tezi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı. Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Programı. Hacettepe Üniversitesi. Ankara
Akkuş, D., Eker, F., Karaca, A., Kapısız, Ö. & Açıkgöz, F. (2016). Can peer education program in high school youth be an effective model in preventing substance abuse? Journal of Psychiatric Nursing; 7(1), 34-44. https://10.5505/phd.2016.59489
Akkuş, D., Karaca, A., Şener, D. K. & Ankaralı, H. (2016). Lise öğrencileri arasında madde kullanım sıklığı ve etkileyen faktörler. Bağımlılık Dergisi, 17(4), 139-151. https://dergipark.org.tr/en/pub/bagimli/issue/56032/769387
Aktaş, E.F. (2017). Ergen ebeveyn ilişkileri: Bir model testi. Doktora Tezi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı. Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Programı. Hacettepe Üniversitesi. Ankara
Altundağ, F. (2021). Ergenlerde madde kullanım bozukluğunun madde bağımlılığından korunmada ergenlerde öz-yeterlilik ölçeği ve anne-baba tutum ölçeği ile değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Psikoloji Anabilim Dalı. İstanbul Gelişim Üniversitesi. İstanbul
Ansari, T., Alghamdi, T., Alzahrani, M., Alfhaid, F., Sami, W., Aldahash, B.A. & Almutairi, N.M. (2016). Risky health behaviors among students at Majmaah University, Kingdom of Saudi Arabia. Journal of Family and Community Medicine, 23 (3), 133-139. https://10.4103/2230-8229.189105
Avcı, R. (2006). Şiddet davranışı gösteren ve göstermeyen ergenlerin ailelerinin aile işlevleri, öfke ve öfke ifade tarzlari açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri. Çukurova Üniversitesi. Adana
Chedid, M., Romo, L. & Chagnard, E. (2009). Cannabis consumption among adolescents: Links between family structure, cohesion, hierarchy and consumption level. Annales Médico-psychologiques, Revue Psychiatrique, 167(7), 541-543, https://doi.org/10.1016/j.amp.2009.06.012
Cecen, A.R. (2007) The Turkish version of the family sense of coherence scale-short form (FSOC-S): Initial development and validation. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 7, 1199-1220. https://doi.org/10.1037/t68569-000
Diclemente, R.J., Hansen, W.B. & Ponton, L.E. (2013). Handbook of Adolescent Health Risk Behavior. Springer Science & Business Media.
Doğan, T. (2016). Ergenlerde ana-babaya bağlanma: Türkiye profili. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 8(4), 406-419.https://doi.org/10.18863/pgy.253446
Eker, F., Akkuş, D. & Kapısız, Ö. (2013). The development and psychometric evaluation study of self-efficacy for protecting adolescences from substance abuse scale. Journal of Psychiatric Nursing, 4(1), 7-12. https:// 10.5505/phd.2013.74936
Erikson, E.H. (1968). Identity: Youth and Crisis. New York: W. W. Norton & Company.
Görgöz, M. (2023).Çözüm odaklı yaklaşıma dayalı verilen duygusal öz-yeterlilik psikoeğitim programının ergenlerin madde bağımlılığından korunma öz yeterliliğine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ordu Üniversitesi
Gülmez, G. (2003). Determination of substance use status and affecting factors in two high schools with different socioeconomic levels. Yayınlanmamış Bilim Uzmanlık Tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hacettepe Üniversitesi, Ankara
Kadim, M. (2023). Emotional development. Conceptual Foundations of Education-8: Educational Psychology, 91.
Karaca, H.N. (2023). Lise öğrencilerinin dini inançları ile madde bağımlılığından korunma öz yeterlilikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Malatya. İnönü Üniversitesi
Karataş, S., Mercan, Ç. S., & Düzen, A. (2016). Ergenlerin ebeveyn ilişkilerine yönelik algıları: Nitel bir inceleme. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (36), 237-258.https://doi.org/10.31795/baunsobed.645231
Keskin, G. Ü. & Orgun, F. (2006). Ögrencilerin öz etkililik-yeterlilik düzeyleri ile basa çikma stratejilerinin incelenmesi/Studying the strategies of students' coping with the levels of self-efficacy-sufficiency. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 7(2), 92.
Kılıç, M. (2016). Development Periods in Real Life Taste 2: Adolescence-Adolescence. Ankara. Pegem Akademi.
Kulaksızoğlu, A. (2020). Ergenlik Psikolojisi. Istanbul: Remzi Kitapevi
Lee, W.S. (2005). Encyclopedia of School Psychology. London: Sage Publication.
Lindberg, L.D., Boggess ,S., Porter, L. & Williams, S. (2023). Teen risk taking: A statistical portrait. http://files.eric.ed.gov.
Lowe, D.J.E., Sorkhou, M. & George, T.P. (2024). Cannabis use in adolescents and anxiety symptoms and disorders: A systematic review and meta-analysis. American Journal of Drug and Alcohol Abuse, 50(2),150-161. https://doi.org/10.1080/00952990.2023.2299922
Mckinney, C. & Renk, K.A. (2011). Multivariate model of parent-adolescent relationship variables in early adolescence. Child Psychiatry and Human Development; 42, 463-48. https://10.1007/s10578-011-0228-3.
Mohebi, S., Azadbakht, L., Feizi, A., Sharifirad, G. & Kargar, M. (2013). Review the key role of self-efficacy in diabetes care. Journal of Education and Health Promotion, 2(1),36. https://10.4103/2277-9531.115827
Özyürek, A. & Basar, G. (2021). Ergenlerde ahlaki olgunluk, aile aidiyeti ve ergen-ebeveyn ilişkilerinin incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(1), 247-265.https://doi.org/10.15869/itobiad.831241
Özer, Y. & Aslan, S. (2023). Evlat sorumluluğu beklentisi, aile bütünlük duygusu ve kişilik özellikleri üzerine bir araştırma. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 55-75.https://doi.org/10.47525/ulasbid.1206884
Rizzal, A., Keliat, B.A. & Wardani, I.Y. (2021). Save the future: Developing substance abuse refusal skills in adolescents. Enfermería Clínica, 31, 405-407.https://doi.org/10.1016/j.enfcli.2020.09.034
Saçaklı, G. & Odabaş, D. (2023). Kadınlarda madde bağımlılığı. Advances in Women’s Studies, 5(2), 44-48. https://doi.org/10.5152/atakad.2023.22012
Santrock, J.W. (2014). Lifelong Development. G. Yüksel (Ed.). Nobel Academic Publishing.
Shumow, L. & Lomax, R. (2002). Parental efficacy: Predictor of parenting behavior and adolescent outcomes. Parenting: Science And Practice, 2(2), 127-150. https://doi.org/10.1207/S15327922PAR0202_03
Steinberg, L. (2017). Adolescence. (F. Çok, Translation.). Ankara: İmge Kitabevi; (3)21-23
Stormshak, E.A. & Dishion, T.J. (2009). A school-based, family-centered ıntervention to prevent substance use: Family checkup. American Journal of Drug and Alcohol Abuse, 35 (4), 227-232. https://doi.org/10.1080/00952990903005908
Şanver, T. M. & Özvarış, Ş. B. (2023). Adölesan dönemde riskli sağlık davranışları: Ebeveyn, okul, akranların rolü. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 32(4), 321-327. https://doi.org/10.17942/sted.1184826
Şen, A.S. (2015). Ergenlerin sahip olduklari değerler ile gelecek beklentileri ve madde bağımlılığından korunma öz-yeterliği arasindaki yordayıcı ilişkiler. Yüksek Lisans Tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Necmettin Erbakan Üniversitesi. Konya
Şen, A.S., & Dilmac, B. (2017). Predictor relations between owned values, self-efficacy for protecting from substance abuse and future expectations among adolescents. Social Sciences And Education Research Review, 4(2), 111-125.
Şener, D. K., Akkuş, D., Karaca, A., & Cangür, Ş. (2018). Lise öğrencilerinin madde kullanmama davranışlarını etkileyen faktörler. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 5(3), 405-429. https://10.15805/addicta.2018.5.3.0024
Şimşek, H., & Çöplü, F. (2018). Lise öğrencilerinin riskli davranışlar gösterme düzeyleri ile okula bağlanma düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1), 18-30.https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/512852
Republic of Turkey Ministry of Health General Directorate of Public Health.(2017). Global Youth Tobacco Survey. https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/tutunmucadele-bagimlilik db/duyurular/KGTA-2017_ pdf.pdf
Telef, B. & Karaca, R. (2011). Ergenlerin öz-yeterliklerinin ve psikolojik semptomlarının incelenmesi/Adolescents' self-efficacy and psychological symptoms' investigation. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 499-518. https://dergipark.org.tr/en/pub/mkusbed/issue/19554/208361
Temel, Z.F & Aksoy, A.B. (2001). Ergen ve Gelişimi: Yetişkinliğe İlk Adım. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım
Teze, S. & Ayhan, F. (2023). Does ego identity process have a predictive role in drug avoidance? Bağımlılık Dergisi, 24(1), 22-34.https://doi.org/10.51982/bagimli.1107106
Tilim, E. & Murat, M. (2019). Ergenlerde madde bağımlılığından korunmaya ilişkin özyeterlik ile akran baskısı, kendini ifade edebilme becerisi ve psikolojik sağlamlık arasındaki ilişki. OPUS International Journal of Society Researches, 14(20), 929-955.https://doi.org/10.26466/opus.608229
Uludağlı, N.P., & Sayıl, M. (2009). Risk-taking behavior in middle and late adolescence: The role of parents and peers. Turkish Psychological Writings, 12(23), 14-24.
UNODC. (2021). World Drug Report. United Nations publication. Vienna, Austria. https://www.unodc.org/res/wdr2021/field/WDR21_Booklet_1.pdf. Access Date; 15/07/2024
Uzun, S. & Kelleci, M. (2018). Substance addiction in high school students: Self-efficacy and related factors on protection from substance addiction, The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences, 31(4), 356-363.
Wang, J.N., Liu, L. & Wang, L. (2013). Prevalence and associated factors of emotional and behavioral problems ın chinese school adolescents: A cross-sectional survey. Child: Care, Health and Development, 40(3), 319-326. https://doi.org/10.1111/cch.12101
World Health Organization (WHO). (2024). Adolescent and young adult health. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/adolescents-health-risks-and-solutions. Access Date; 15/07/2024
Yalçın, S.B., Koyuncu, E. & Avşaroğlu, S. (2022). The Relationship Between High School Students' Career Difficulties, Risky Behavior Levels and Family Influence on Career Choice. Academic Studies in Education and Culture I, 210-229.
Yardimci, F. & Başbakkal, Z. (2010). Ortaokul Öz-Yeterlilik Ölçeğinin geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 11(4), 321-326.
Yavuzer, H. (2015). Recognizing and Understanding Young People. Istanbul: Remzi Kitabevi.
Yeşilay (2024). https://www.yesilay.org.tr/tr/bagimlilik/madde-bagimliligi, Access Date 16/07/2024
Yıldız, M. (2017). Lise öğrencilerinin madde bağimliliğindan korunmaya ilişkin öz-yeterliğinin incelenmesi. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3(2), 70-77. https://dergipark.org.tr/en/pub/uebt/issue/30771/338842
Yılmaz, S., Yılmaz, M., Sorver, A., Karagöz, Ş.Ş. & Abalı, V. (2023). Madde bağımlılığı önleme programının ergenlerin öz yeterlik algısına etkisi. YOBÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(2), 105-111.https://dergipark.org.tr/en/pub/yobusbf/issue/79535/1245569
Yuan, S., Weiser, D.A. & Fischer, J.L.(2016). Self-efficacy, parent–child relationships, and academic performance: A comparison of European American and Asian American college students. Social Psychology of Education, 19, 261-280. https://10.1007/s11218-015-9330-x
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Journal of Infant, Child and Adolescent Health
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
